Written by
P.C Lawmkunga
Mission Vengthlang

Pathian Biak in zahawmna humhalh zel ila

Mahni in lamah emaw, hmun dangah emaw pawh Pathian kan biak theih ṭheuh laiin Biak In ngeia ṭawngṭai leh inkhawm hi chu Kristian te’n kan ngai thupui bik a ni ti ila kan sawi sual awm lo ve. Judate’n an temple an ngai pawimawh em em a, Lal Davida phei chuan a chauh phah hial a. An sal tan lai pawhin Juda te’n an ngaih ber chu an Temple a ni a, a lam hawi talin an ṭawngṭai ṭhin tih pawh kan hria.

Keini pawhin kan Biak In hi kan ngaina a, inkhawm leh Pathian faka zaia A thu ngaihthlak kan chak em em a nih hi. Pathian biaa inkhawm chu a khûn tur a ni a, thlarau leh tih takzeta Amah kan pawlna hmun tur a ni. Fiamthu sawina hmun a ni lo va, vantlang inkhawm anga huau huauna hmun tur pawh a ni lo. Kan
ṭawngṭai leh hla sak te pawh Pathian biakna tling a ni tur a ni. Hun vawngtu, thupuangtu leh Thuhriltu te pawhin ṭha taka lo inbuatsaih lawka Koh-hran mipuite mit tling ngei tura inkhawm kalpui ṭhin tur a ni. Mahse hun a lo kal zel a, Biak In ngeia kan Pathian biak inkhawm te pawh hi a pawnlangin intihhlimna anga a kal chang a awm ta em ni chu aw? a tih theih ta. Heti hian lo enfiah dawn ila, tuma huat awih loh vah aw.

Kut ben rual dur dur: BCM Assembly 2006 Zotlanga nghah ṭum khan Zaipawl zai leh item dang tih zawha kut kan beng rual dur dur kha, ka hriat hmasak berna a ni a. Mak ka ti ang reng khawp mai. Tunah chuan Kohhran tam takah tih chik takah kan neih ta. Hetianga mak titu te hi mak min ti letling tawh awm e. Kut ben dur dur hi chu Pathian Biak In chhunga tih atan chuan a nalh lo a ni. A ti ‘social’ deuh a ni. Biak In pawn lama Kohhran leh a peng dangte inpawl khawmnaah erawh chuan thil tih awm loh a ni lem lo vang.

Biak In chhunga inchibai leh inbiak: Lalpa ṭawngṭaina kan sawi zo chiah a, Biak In pawn chhuah hmaa bula mi te, “I dam maw” ti-a kan han chibai a, thudang dang kan sawi zui hi a nalh lo khawp mai. Pawnah kan chhuak dawn tho va, nghah deuh hret a ṭha mai lawm ni?

Kohhran inkhawma mal zai leh thuvawn sawi: Hei pawh hi ngaia kan neihna a rei tawh. Kum 1974 chho vela Shillonga lehkha kan zir laiin Lalsangzuali Sailo kha Biak Inah a mal zai dawn a. Chairman Rev. Lalbiaktluanga khan, “Hetiang hi kan Koh-hrana kan tih ngai loh a ni a” a han ti kha a zai tur tan a nuam lem lo mai thei. Mahse ka han ngaihtuah let hian Pastor kha ka fak ta riau mai. Pathian biak inkhawm a duhtui a, a fakawm a ni. Tin, mimal changvawn sawi (recitation) pawh hi inpawlkhawmna danga tih chi chauh a ni. (Kan phunchiar lutuk em?) Kohhran Khawmpuia intihsiakna hrang hrang Biak In chhunga kan bei vak mai pawh hian Biak In zahawmna a tihniam theiin a lang. Kohhran Zaipawl hla rem erawh hi chuan inkhawm a tinung thei viau ṭhin.

Biak In chhungah bungrua kan dah tam lutuk tawh: Biak In hi maicham, Pathian biakna dawhkan awmna a ni a, a zahawmin a tih-awm em em a ni. Chuvangin bungraw dang hi chu a tlem thei ang ber dah tur ni awm tak a ni.

Pangpar khawi pawh hi ngaiah kan neih ta a, ban mai chu a harsa ang-nuho kan ngam lo vang. Vawiina Biak In thianghlim chhunga bungraw dang awm tam ber chu tawng rinna bungrua leh a hrui sei pui pui inzam diah duah, musical instrument hrang hrang leh a behbawm hnawk pui pui an ni a. Sana lian pakhat aia tam kan tar deuh vek bawk. A ṭhenah phei chuan camera te pawh a ke nena intung hmuh tur a awm. Hmuh phut phei chuan Theatre Hall emaw tih mai turin heng bungrua te hian kan Biak In an awh khat ta a ni ber.

Heng kan tih dan thar te hi ennawn leh a tha khawp mai. Inneih ni khuaa Biak In chhung duh dan dana chei phal a ni lo ang hian thil dangah pawh fet thiam ila, a tha ang. Kohhran hruaitu te pawh hian mi sawisel emaw mi dang tihnuar an hlau lutuk thinin a lang a, Kohhran leh Biak In humhalhna atan chuan vun tih chhah deuh pawh a pawi lo a ni.

Biak In-a kan zai dan a khûn khân tawh lo: Tun hma tak tak deuh kha chuan khuangtê leh khuangpui chauh kha Biak Inah hman a ni thin a, Pathian Biak ina zai kha a inkhawm zai bik riau ṭhin.

Tunlaiah chuan Keyboard/ Piano kan hmang tel ta a. Khuang nena a ri inchawih tawka tum thiam chuan zai a tinuamin a timawi em em ṭhin. Mahse kan uar leh ta lutuk a, chhepchher (drum) nen, Guitar leh Bass Guitar nen kan ri ta dup dup mai a. Khuang ri leh piano ri pawh luahlan lawp khawpin Bass leh chhepchher a han ri a, mahni aw ngei pawh hriat a har thin te hi chuan-Pathian fakna aiin a music ri hrim hrim lawmna lam a ang daih tawh zawk a ni. Hetiang lama inzirtirna leh infuih finna hi kan nei vak lo emaw ni dawn ni. “Mite paw’n an ching ve tho” tih lam a ni lo. Kohhran Committee mawhphurhah dah ta ila, W&M Committee pawh hi Kohhran din tho a niin a lang si a. Ṭhalai Pawl inpawl khawmna emaw hun dang leh hmun danga Kohhran inpawl khawmna hmuna hman erawh chu thu dang ni se.

Duhthusamah chuan Key-board leh khuang chauh hi Biak Inah chuan hmangin a dang hi chu Hall lama hman ni se, kan ‘cool’ deuh raih ang. Biak In-a ring tak taka hla chang sawi tuar tuar pawh hian inkhawm a ti-ûp hran lo bawk. Tin, Zaipawl emaw mimal zai turte’n music siam sa (track) an hmang hi Pathian Biak In nen a inhmeh lo hle bawk a ni.

Thil dang pakhat rawlh leh hram ila. Biak In-a inkhawm Chairmanin Thuhriltu hnena a tawp thlenga hun a pe thin hi a pawi hun a la awm mai thei. (A ching ve lote chu an eng a la thawl ang). Chairman khan a nihna kha a inhlip thla a, kha inkhawmah khan thu a nei tawh lo tihna a ni a, a fel chiah lo. Thuhriltu hi an inang lo va, evangelist ṭhenkhat phei chu huangtau fe fe, Chairman cheta rawn che, mi dang zai tur emaw tawngtai tur emaw rawn ko chawp, pulpit ngam riau an awm thei thin. Heng thil veng tur hian Inkhawm Chairman kha a pawimawh a, inkhawm hun zawng zawng a vawn kha a tul hle a ni. (Min thlawptu tlem tal awm ve tak ang maw?)

Kan sawi tam ta hle a, duh tawk rih ila. British Par-liament-a MP pakhatin thu uar taka a sawi laiin mi ropui Churchilla khan a lu a lo thing vei mût mut a. Chu chu a hmuhin MP pa chu a lungawi ta mang lo va, “E, kan member zahawm tak chuan ka thusawi awih lovin a lu a lo thing a ni maw? Keima ngaihdan chauh a nia ka sawi ni” a han ti a, Churchilla chuan, “Kei pawh keima lu chauh a nia ka ṭhin ni” a lo ti sam et a ni awm e. Kei pawhin keima ngaihdan mai a nia ka rawn vawrh chhuah ni.

- P.C Lawmkunga,

Mission Vengthlang